ARTİKÜLASYON

Artikülasyon Bozukluğunun Belirtileri

Çocuklarda  yaş sınırı geçilmesine rağmen hala bebeksi ses çıkarımları ya da bebeksi telaffuz görülmesi.

Yetişkinlerde ise yaşanan ağır bir travma ya da artikülatör organlarda nörolojik veya fizyolojik bir hasar oluşması sonucu sesletim hatalarının görülmesi.

TÜRLERİ

Artikülasyon bozukluğu türleri 4 farklı şekilde görülür:

            1-Sesin düşürülmesi veya atlanması

            2-Ses eklemesi

            3-Sesin değiştirilmesi

            4-Sesin bozulması

SESİN DÜŞÜRÜLMESİ YA DA ATLANMASI

Bir sözcüğü oluşturan seslerin tümü çıkarılmadan sözcüğün söylenmeye çalışılması durumunda ortaya çıkar. Sözcük sanki o sözcükte, o ses yokmuş gibi söylenir.

            Örneğin:

Havlu..............avlu

Araba...........arba

Hava...............ava

Hayvan........ayvan

Kapı.............apı

Mavi………avi

 

 

SESİN EKLENMESİ

Çocukların bir kısmı bazı sözcükleri, aslında o sözcükte olmayan başka sesleri ekleyerek söylerler. Genellikle birbiri ardına gelen iki ünsüzün arasına bir ünlü ekleyerek söylemeye çalışırlar. Başka sesler de eklenebilir. Bu sözcük başı, ortası ya da sonunda olabilir.

Örneğin:

Tren...........tiren

Psikoloji............pisikoloji

Saat...........sahat

Spor...................sipor

Recep.......irecep

SESİN DEĞİŞTİRİLMESİ

Sık görülen artikülasyon bozukluklarından biridir. Sözcük içinde çıkarılması güç gelen bir ses çocuğa çıkarılması kolay gelen bir sesle değiştirilir. Değiştirmeler bazen o sözcüğün başındaki seste, bazen de ortasındaki seslerde olur. Bazen değiştirmeler, sözcük içindeki seslerin yerleri değiştirilerek de yapılabilir. Sık değiştirilen sesler ‘r-s-ş-k-t’ dir.

Örneğin:

Para............paya

Yüzük..........yüsük     

Arı…………ayı

Toprak.........torpak

Kamyon.....kaymon

Kapı............tapı

Kitap..........kipat

Köprü.........körpü

Kedi………tedi

 

SESİN BOZULMASI

Burada sözcük oluşturulurken esas çıkarılması gereken ses, olduğundan başka bir ses olarak konuşulur.

Örneğin:

Ediyorum..............edicin

Hüseyin........üsün

Geliyorum……gelüm…

 Gidiyoruz…….gidiyox  (x yöresel olarak çıkan bir sestir)

NEDENLERİ

Bir tür konuşma bozukluğu olan artikülasyon bozukluğunun nedenlerinin zamanında tespit edilmesi terapinin sonuca ulaşmasında önemli rol oynar. Artikülasyon bozukluğu, yapısal sorunlardan kaynaklanabileceği gibi yanlış öğrenme sonucunda da olabilir. Belli başlı faktörleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

İşitme engeli

Zihinsel engel

Dil kaslarının normal işleyişindeki sorunlar

Çene kaslarındaki veya sinirlerindeki bozukluklar

Burunda et olması

Damağın çok yüksek ya da düz olması

Yanlış öğrenme, yani çocuk konuşmayı öğrenirken baskıcı bir tutum izlenmesi sonucu konuşma bozukluğu oluşması

Evde başka bir yabancı dilin yetersiz düzeyde konuşulması

ÖRGENSEL (YAPISAL) NEDENLER

Dudaklarda en çok görülen yapısal bozukluk, üst dudak yarıklığıdır(tavşan dudak). Dudak sesleri olan ‘p-b-m-f-v’ sesleri bu durumda bozuk çıkabilir. Dudaklar olağan dışı ince yada kalın bir yapıya sahip olabilir. Dişlerin noksanlığı, düzensiz oluşu, çıkış yerleri dişler olan sesleri bozabilir.(ön dişleri dökülmüş çocuklar takma diş kullanırlar) Dişsiz  bir ağızda genellikle ‘s-ş-f’ harfleri iyi çıkmaz.

​

Çenelerimizin yapısı ve devinim yeteneği bazı seslerin çıkarılmasında önemlidir. Örneğin, alt çenenin gereğinden fazla geride olması, ön, üst ve alt dişlerin tam üstte çakışır biçimde oturma yapısı göstermesi durumunda artikülasyon bozukluğu ortaya çıkabilir. Alt çenenin aşağı, yukarı, sağa, sola devinim yeteneği sınırlı olursa artikülasyon olumsuz yönde etkilenebilir. Bunun yanında burun kemiğinin eğri, çatlak ve burun mukozasında et parçasının olması da artikülasyon bozukluğuna neden olan etmenlerden biridir. Dilimizin dil yatağına ya da boşluğuna oranla aşırı büyük yada küçük bir yapıda olması, dil bağının öne çok uzanmış olması, dil kasları ve sinirlerindeki bozukluklar, dil ucunun olağan dışı kütlüğü ve dil yaraları artikülasyonu olumsuz yönde etkiler.

Damağın aşırı derecede yüksek ya da düz olması, yumuşak damak diye isimlendirilen kısmın gereken yumuşaklıktan yoksun ya da felçli olması, küçük dilin yarıklığı, küçük dilin olağan dışı küçük ya da ortadan bir yana fazlaca kaymış olması sesin bozuk çıkmasına neden olabilir.

​ Damağın aşırı derecede yüksek ya da düz olması

Yumuşak damağın felçli olması

Konuşma organlarındaki özürler

Solunum yolundaki rahatsızlıkları

Sinir sistemindeki bozukluklar

İşitme kaybı

GÖREVSEL NEDENLER

Konuşma organları sağlam olduğu halde görevlerini yerine getiremedikleri durumlarda görevsel nedenler olduğu düşünülür. İşitme engeli yada işitme duyarlılığındaki yetersizlikler de artikülasyonu olumsuz yönde etkiler. İşitme engeli ses alıcısını etkiler. Etkilenme derecesi işitme engelinin türü ve derecesine bağlıdır. Artikülasyon bozukluklarında bazı durumlarda zeka geriliği arttıkça özrün derecesi de artar. Öte yandan çocuğun zihinsel düzeyi artikülasyon bozukluğunun düzeltilme çalışması için de çok önemlidir. Artikülasyon bozukluklarının bazıları tamamen yanlış öğrenmeye bağlıdır. Evde konuşulan dil, çocuğun konuşma şevkinin kırılması, konuşmasının engellenmesi, konuşmayı pekiştirmeye olanak vermeyen ortamlar artikülasyon bozukluğuna neden olan etmenlerdir. Bazı durumlarda konuşma bozuklukları duygusal çatışmaya bağlı olarak gelişebilir. Düzeltilmesi en güç olan artikülasyon bozukluğu da duygusal uyumsuzluk ya da çatışmaya bağlı olanlardır. Bu gibi olgularda sadece eklemleme düzeltme çalışmaları yapmak pek yarar sağlamayabilir. Bunun yanında eğitsel önlemler ve ruhsal sağaltım çalışmaları da gerekebilir.

Konuşma organları sağlam olduğu halde görevlerini yerine getiremedikleri durumlarda görevsel nedenler olduğu düşünülür.

Duygusal bozukluk ya da çatışma (Heyecanlanma durumunda

sesin değişmesi)

Çevredeki bozuk konuşmaların taklit yoluyla edinilmesi.

Artikülasyon Bozukluğunun Giderilme Süreci ve Aşamaları  

Nedenlerini bulma

Nedenlerin ortadan kaldırılması

Sesletimdeki bozukluğun farkına vardırılması

Yanlış telaffuz edilen seslerin düzeltilmesi

Düzeltilen seslerin konuşmada kullanılır hale getirilmesi

Sağaltımın sona erdirilmesi ve bireyin günlük konuşma dilinin takibi

 

*Sitemizde bulunan yazılar tıbbi tavsiye içermez ve eğitim içerikli değidir. Yalnızca farkındalık yaratmak amaçlıdır. Yazılardan yola çıkarak bir hastalık tanısı konulamaz, eğitim verilemez. KAYKEM olarak danışmanlık hizmeti verilmektedir.